Thm BAŞLIKLARI
Sadi Yaver Ataman. Hayatı. (23 Nisan 1906 – 10 Aralık 1994)
Sadi Yaver Ataman. Hayatı. (23 Nisan 1906 – 10 Aralık 1994)
Çok değerli öğretmenim Sadi Yaver Ataman’ı 1968 yılında Türk Folklor Kurumu’na girdiğim zaman tanıdım. Onun öğrencisi olmak gibi bir onuru taşıyorum. Değerli sanatçı Turan Engin’de bu sınıfta öğrencisiydi. Kendisinden halk müziği adına çok şeyler öğrenmiştim. Nur içinde yatsın. CELÂL YILMAZ
-----------------------------------------------
Sadi Yaver Ataman, 1906 yılında babasının görevli bulunduğu Yanya'da doğdu. Babası, Kafkasyalı Mücahit Şeyh Şamil'in baba soyundan (kız kardeşinin oğlu) Dr. Ali Yaver Ataman'dır. Annesi ise, Safranbolulu Cılız oğulları soyundan Habibe Yekta Ataman'dır. Yine büyük değerlerimizden olan Adnan Ataman’ın babasıdır.
Sadi Yaver Ataman, İptidâî Mekteb, Rüştiye ve İdâdî' yi Safranbolu'da [1922], Lise eğitimini İstanbul'da tamamladı [İstiklâl Lisesi/1926]. Lise eğitiminin ardından, İstanbul Üniversitesi Diş Hekimliği kısmına kaydolduysa da; bu eğitimini yarım bıraktı. İstanbul Konservatuarına kaydoldu. Türk Musikisi üzerinde Rauf Yekta Bey, Hafız Ahmet Irsoy, Kaşı Yarık Hüsamettin Bey, Hoca Ziya Bey ve İsmail Hakkı Bey gibi hocalardan dersler aldı. Bu arada, Tanburî Durri Bey ve Tanburî Tahsin Bey'lerden Tanbur dersleri de aldı. Konservatuarı Türk Musikisi Nazariyat ve Tatbikat Bölümünü bitiren Sadi Yaver Ataman, Batı Müziği bölümüne de devam ederek, Musa Süreyya Bey, Zati Bey, Veli (Kanık) Bey, Asaf Bey, Sezai Bey ve Muhittin Sadak gibi birçok değerli hocalardan faydalandı. Kadıköy Şark Musiki Cemiyeti, Üsküdar Musiki Cemiyeti, Beylerbeyi Musiki Cemiyeti gibi Türk Musikisinin icra düzeni içinde faaliyet gösteren çalışmalara da katıldı. Eski adı Dâru'l-Elhân olan İstanbul Konservatuarı'ndan 1930 yılında mezun oldu.
Yüce Atatürk'ün huzurunda iki kez saz çalarak, türkü okuma şerefine erişen; Radyo Kurumu'nun 1927 yılında yayın hayatına başladığı ilk yıllarda -İstanbul'da, Sirkeci'deki Büyük Postahane'nin üst katında- "Mehmet Sâdi" adıyla ve Tanburacı Osman Pehlivan ile birlikte canlı yayınlara katıldı. Ankara Radyosu'nda, açıklamalı programlarla halk müziğimizi geniş kitlelere ilk kez yaymaya çalışan; Radyo programları ile Sivas'lı Aşık Veysel [Şatıroğlu], İnebolu'lu Sarı Recep [Güray] ve Bayram Aracı gibi halk müziğimize kaynak olmuş değerleri toplumumuza kazandıran ve kurduğu "Memleket Havaları Saz ve Ses Birliği" ile halk müziğimizi ilk kez konser salonlarına taşıyan Sâdi Yâver Ataman, sanatçı vasfını, eğitimcilik ve yöneticilik vasıflarıyla birleştirerek sanat uygulayıcılarına daima örnek oldu.
Konservatuar eğitimini sürdürürken, ayrıca; Mehmet Fuat Köprülü'nün Türkiyat Enstitüsü'ndeki (Türkoloji Bölümü ) derslerine devam etti [1928-1930]. Konservatuar eğitimini tamamladıktan sonra, Musiki Muallim Mektebi Ehliyet Sınavı'nı da başarı belgesi alarak kazanan Sâdi Yâver Ataman[1930], 1931 yılında müzik öğretmeni olarak Üsküdar Ortaokulu’na tayin edildi. Bu sırada rahatsızlandığı için, Karadeniz Ereğlisi Hastanesi Başhekimi bulunan babasının çağrısı üzerine oraya gitti ve Karadeniz Ereğlisi'nde (Alaplı'da) müzik öğretmeni olarak görev yaptı [1931-1935].
1933 yılında, kısa hizmetli olarak topçu sınıfında askere alınan Sâdi Yâver Ataman, 1934 yılında, Teğmen rütbesiyle terhis oldu. Askerlik sonrasında, tekrar öğretmenlik görevine döndü. 1938 yılında, öğretmenlik görevinden kendi isteği ile ayrıldı.
1938-1940 yılları arasında, Ankara Radyosu Halk Müziği yayınları yöneticiliğine getirildi. Hazırlayarak sunduğu programlarla, halk müziğimizi folklorik değerleriyle ve açıklamalı olarak ilk kez, halka tanıtmaya başladı. Ayrıca, bir süre Ankara Polis Koleji'nde öğretmenlik yaptı [1939].
Sâdi Yâver Ataman, 1940 yılında bağımsız olarak, Karabük Belediye Başkanlığı'na seçildi. Aynı zamanda Karabük Halkevi Başkanlığı yaptı. Belediye Başkanlığı görevini sürdürürken ikinci kez, "Teğmen" rütbesi ile askere alındı[1940] ve "Üsteğmen" rütbesi ile terhis edilerek tekrar "Belediye Başkanlığı" görevine döndü [1942]. Karabük'te bulunduğu yıllarda, Karabük adı ile bir de folklor dergisi çıkardı.
1946 yılında üçüncü kez askere alındı ve 1947 yılında terhis edildi.
1948 yılında askerlik dönüşü, İstanbul Beyazıt Bucak Müdürlüğü görevine tayin oldu.1950 yılında, İstanbul Radyosu'nda; Memleket Havaları Ses ve Saz Birliği Topluluğu” adı altında programlar yaptı ve uzun yıllar bu topluluğun yöneticiliğini ve şefliğini yaptı. 1952 yılında, Bucak Müdürlüğü'nden kendi isteği ile ayrıldı. Aynı yıl içinde, İstanbul Belediye Konservatuarı bünyesinde, kurulmasına önayak olduğu Folklor İnceleme ve Derleme Kurulu'na [1952] atandı ve bu kurula bağlı olarak kurduğu Folklor Tatbîkat Topluluğu'nun şefliğine getirildi [1953]. Bir süre de, "Aksaray Lisesi Müzik öğretmenliği" görevinde bulundu.
1953 yılında, Radyo Islah Komisyonu üyeliği ve Raportörlüğü'ne de seçilen Sâdi Yâver Ataman, 1955'de Radyo Halk Müziği Müşâvirliği'ne getirildi. 1960 yılında bu görevinden ayrılarak bir süre serbest çalıştı. 1963'de, İstanbul Belediye Konservatuarı Folklor İnceleme ve Derleme Kurulu üyeliği'ne tekrar atandı ve 21 Aralık 1971 tarihinde bu görevinden emekli oldu. 1972 yılından itibaren dört yıl süreyle, Yapı ve Kredi Bankası Genel Müdürlüğü Kültür ve Sanat İşleri Müşâvirliği'nde bulundu.
1956 yılında radyo programlarını ıslah maksadı ile kurulan bir komisyonda raportör olarak çalıştı ve bir yıl sonra İstanbul Radyosu Müzik Danışmanlığına getirildi. 1960 yılına kadar bu görevleri sürdüren Sadi Yaver Ataman, 1960 -1963 yılları arasında sanat çalışmalarını özel olarak sürdürdü. Bundan kısa bir zaman sonra İstanbul Konservatuarı Folklor inceleme ve Derleme Kurulu Üyeliğine atandı. Son olarak 1972 yılında buradan emekliye ayrıldı.
Sâdi Yâver Ataman, 1929 yılından itibaren ülkemizin hemen her yöresinde yaptığı saha araştırmalarıyla, çok sayıda folklorik ve etnografik materyal topladı. Özellikle, Yapı Kredi Bankası Genel Müdürlüğü Kültür ve Sanat İşleri Müşâviri olarak, Anadolu'nun pek çok yöresinde çalışma imkanı buldu. Saha araştırmalarıyla, kültür hayatımıza binlerce türkü ve ezgi kazandırdı. Bir kısım derlemelerini radyo dalgaları, 30 civarında yaptığı plaklar ve ilmi yayınlar yoluyla ilim ve san'at camiasına yaymaya çalıştı. Kültür ve san'at camiasında, öncelikle; halk müziği ve oyunlarımızı, folklorik yönüyle tanıtmanın önemini iyi kavramış bir san'at adamı olarak tanındı.
Bir süre. Yapı ve Kredi Bankasının Kültür Müşavirliğinde de bulunan Ataman, Sadi Yaver Ataman için; «TÜRK FOLKLOR ARAŞTIRMALARI» dergisinde çıkan «Folklorcularımız» başlıklı bir yazıda (Cilt : 12 Sayı: 240, Veysel ARSEVEN) şöyle denilmektedir. «Yıllar yılı araştırıcı, toplayıcı, derleyici ve uygulayıcı olarak, Türk Folkloru, özellikle halk müziği üzerinde bıkmadan, usanmadan, fedakâr bir öncü gibi çalışmış, derleme ve incelemelerini makale ve kitaplar halinde yayınlamış olan Sadi Yaver Ataman, daha küçük yaşta iken bağlama çalmayı başlamış, 17 yaşında plâk doldurmuş, Türkiye'de ilk Radyo kurulduğunda Mehmet Sadi adı ile radyodan ilk kez türkülerimizi duyurmak çabası içine girmiştir, ilk sanat zevkini halktan, halk sanatçılarından ve folklor müziğinden almış olan ve sonra da halk müziğinin engin ve derinliklerinde yol almış, bir inci avcısı gibi, bu müziğin değer ve güzelliklerini meydana çıkarmayı, onları tanıtıp sevdirmeyi görev bilmiştir...»
Bazı milli kuruluşların sanat ve kültür hizmetleri yanında, Karadeniz Ereğlisi İdman Yurdu Musiki Şubesi, Türk Halk Oyunlarını Yaşatma ve Yayma Tesisi [Vakfı], Fâtih Halkevi
Müzik Kolu, Türk Folklor Derneği, Halk Oyunları Derneği [HOYDER], Türk Sanat ve Halk Musikilerini Yaşatma ve Yayma Kurumu, Türk Folklor Kurumu gibi kurum ve derneklerde kurucu üyelik, fahri başkanlık ya da yönetim kurulu üyeliği gibi görevler üstlendi.
Radyolarımızda «Bu Toprağın Sesi» programlarıyla da tanıdığımız Sadi Yaver Ataman çok sayıda inceleme ve araştırmalar yapmış, Uluslararası düzeyde yapılan Folklor Kongrelerinde konuyla ilgili bildiriler sunmuştur.
Sâdi Yâver Ataman, sanatçı kişiliği yanında, bir bilim adamı olarak da Türk kültür hayatına hizmet etti. Bilimsel çalışmalarında, çoğunlukla müzikolojik ve folklorik konuları ele aldı. İlk yazılarını, Karadeniz Ereğli dergisi ve Bartın gazetesinde yayımlamaya başladı [1931]. Bozkurt, Çağımız, Doğu Büyük Ülkü Gazetesi, Dokuz Eylül Dergisi, Folklor, Folklor (Halk Bilimi), Folklora Doğru, Folklor Postası, Genç Öğretmen, Halk Bilgisi Haberleri, Halk Eğitimi, Hamsi, Işık Yolu, İstanbul Belediye, Karabük, Karaelmas, Kemal Yolu, Kıyı, Maya, Musiki, Musiki Ansiklopedisi, Musiki Mecmuası, Müzik ve Sanat, Müzik ve Sanat Hareketleri, Orkestra, Orkun, Özleyiş, Pirelli, Sanat-Bilim ve Kültürde Orkun, Sır, Sigorta Dünyası, Sivas Folkloru, Şua, Tarla, Türk Folkloru, Türk Basın Birliği, Türk Folklor Araştırmaları, Türk Musikisi Dergisi, Ülkü, Ülkücü Öğretmen, Varlık, Yelken, Yeni Fırat, Yeni Musiki Mecmuası, Yeni Öğretmen gibi dergilerde, ayrıca; Adâlet, Bizim Anadolu, Son Havâdis ve Tan gibi gazetelerde, 1000 civarında makale ve tefrikaya imza attı. Bazı yazılarında Emre Kayaoğlu takma adını kullandı. Görsel Türkiye Ansiklopedisi ve Renkli Büyük Türkiye Ansiklopedisi gibi ansiklopedilerin, Folklor ve Halk Müziği maddelerini yazdı. Unesco ve .çeşitli kültür-san'at kongrelerine davet edildi; Milli ve Milletlerarası Folklor ve Türkoloji Kongreleri ile, Sempozyum, Panel ve Seminerlere bildirilerle katıldı. Kırk civarında kitap yazdı ise de, bunlardan yirmiye yakınını yayımladı.
Yayımlanmış Kitapları
1.Aşık Nâilî, Zonguldak, 1937, Karaelmas Basımevi, 24 s.,
2.Safranbolu Düğünleri/Oyunlar-Türküler, Bartın, 1936, Memleket Basımevi, 94 s.,
3.Anadolu Halk Sazları, Yerli Musikiciler ve Halk Musiki (Müzik) Karakterleri, İstanbul, 1938, Burhaneddin Matbaası, 72 s.
4.Bu Toprağın Sesi/Toprak Kokan-Memleket Havaları, İstanbul, 1951, Şaka Matbaası, 160 s.,
5.Memleket Havaları/I: Esnaf Türküleri, İstanbul, 1954, V.Meti matbaası, 32 s.
6.Okullar İçin Halk Müziği ve Müsâmere Türküleri, İstanbul, 1965, Anten Yayınevi, 112 s.
7.Okullar İçin Yeni Şarkılar ve Kahramanlık Türküleri, İstanbul, 1966, Tan Gazetesi ve Matbaası, 48 s.,
8.Başını Vermeyen Şehit Gencosman, İstanbul, 1972, Şua Mecmuası Kültür Yayınları: 1, 80 s.
9.İki Resimli Roman Birarada: Genç Osman [Yazan: Sadi Yâver Ataman - Çizen: Hamit Yüksek] ve Han Buyruğu [Yazan: Mehmet Taşdiken - Çizen: Hasan Karal], İstanbul, 197(?)/(tarih yok), Otağ Yayınları Resimli Romanlar Serisi, 108 s.
10.100 Türk Halk Oyunu, İstanbul, 1975, Yapı Kredi Bankası Yayınları, Tifdruk Matbaacılık A.Ş., 160 s.
11.Dümbüllü İsmail Efendi, İstanbul, 1975(?)/(tarih yok), Türkiye İş Bankası Yayınları, 256+96 s.
12.Türk Halk Oyunları: 1/BARLAR, İstanbul, 1977, Sarıaltun Yayınları, 111 s.
13.Mehmet Sâdi Bey, Ankara, 1987, Nüve Matbaası, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları:842, Kültür Eserleri Dizisi:100, 223 s.
14.Atatürk ve Türk Musikisi, Ankara, 1991, Kültür Bakanlığı/1291, Atatürk Dizisi/31, Atak Ofset, 144 s.
15.Eski Türk Düğünleri, Ankara, 1992, Kültür Bakanlığı/1425, Kültür Eserleri/186, Türk Tarih Kurumu Basımevi, 151 s.
16.Türk Halk Musikisi ve Bağlama Metodu, İstanbul, 1992 (?/tarih yok), Akın Erkul-Ataman Elektroteknik Yayınevi, 42 s.
17.Türk İstanbul, İstanbul, 1997, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı, 512.s
Facebookta paylaş
